IBIBIO VERSION: What Umo Eno means by connecting the dots (1)

By ANIETIE USEN

*Ata umiañ ufan mmi mme mbon se isikood ñkpọ mmi ke itie usuan etob ke afịm embiom mien ikpe ete ke ami nnam eñwọñọ mbre ukada. Eñwọñọ mbre ukada ke Nigeria ado ñkpọ awo idisiwakka adinam. Ammọ ete udua ifañ ke edem ke ami mmaabo ke nyaasịn uñwana ke se Pastor Umo Eno, kọfnọ-emekke ke Akwa Ibom State abo se “Connecting The Dots” (Ndumʌmmọ ubọk) ke sted ami, ikọ anye aseehe ama aditañ ke afịd ini usuan etob ufehe nduba mbre ukada amọ awuọñọ. Ibọdọ mmi ado ke ami mbed akpoho ñkọñ-udọk utom ammọ anaha ammọ emkpe mien nte ataifiọk ke afañ ami mbemiso ami nsio (abuusi) sisịne ke esịd ekpad.

*Ado ke adinekke ntañ, eñwọñọ ado eñwọñọ daña Robert Munsch anọ anyịñ ñwed amọ. Mme daña ñkee mbon idʌñ Ireland (Irish) akpebo “Eñwọñọ ado isʌñ” anaha ekpe. Ke ntodo mme ufan mmi ke Facebook nte Thompsib Bassey mme Ekong Brownson, eboho ke imibeeñe idem adise daña kọfnọ abịhi idʌk idi adikan inam ñkpọ ikịd unen ke “ndumʌmmọ ubọk”, ami mboñwed ñkpọ ke ikpehe ita mbaha ndumʌmmọ ubọk tʌññọ ke mfịn ami ke ata ntək-ntək usem sia ndumʌmmọ ubọk ado ñkpọ s’iyem ata ifiọk unam utom mme ikọ se’kama etañ nnọ afọn.

*Ke akpa ifed, yak ntañ akpanikọ, ndumʌmmọ ubọk (Connecting the dots) ado ufa ñkpọ ke ukaada atuawo. Anekke ado ata ufa ñkpọ ke ukaada idʌñ. Daña awo akefeheke adida iwuod ke ukada sted akekama ikọ ami umiañ ini ke ini anye akeseehe atañ ikọ ke ini usuan etob ufehe nduba amọ ado ñkpọ s’ikiwọt mfọn-mfọn daña Pastor Umo Eno aba amaana anyan ubọk awọt daña kọfnọ abịhi idʌk idi adiọñọ ñkpọ ke-baña adikama akammba ukada atuawo.

*Sia adoho ibaha nte ifiọk unaña ndubehe ke esed, ifiọk adidumʌmmọ ubọk nte ifiọk adinam ndubehe aketʌññọ adiyaniso ke mme isua 1990 dọọk di iso ke mme ñkpọ se awo nte Norman Vincent akewet ke ñwed amọ ekekotto “The Power Of Positive Thinking” (Adudu adikede ñkpọ mbo ke ayaafọn). Ikọ ami akenie ñkam mmʌmọ-mmʌmọ k’isọñ ke ufọkñwed unam ndubehe mbon America mme mbon Europe ke ini Steve Jobs, ata anam ndubehe, awo America, abod ñkpọ, asịn akpoho ke unam ndubehe, awo akekeeneke asiak anyʌñ ado atie iwuod akpokodo ke Apple; andinam iPad mme iPhone mfo, aketañ ikọ ami ke isua 2005 ke awuọ-etob ikọ amọ nnọ mme akweñe ñwed ke ufọkñwed ntaifọk – Stanford University, adoho keed ke atu ñwuọ-nda ufọkñwed ntaifiọk uduuñọ-nduuñọ ke ededimbod; awuọ-etob ke mme-akweñe ñwed do edoññoke mme aniekʌk ñkan nyʌñ mbood ñkpọ ami anamma nnọ ammọ ebọ ñwed itoodo Nobel Prize awakka asịm awo 150.

*Steve Jobs adikiwuọ nditañ ikọ “ndumʌmmọ ubọk” ke Stanford, ñkpọ ami amaditaada adʌk atu mbon ntaifiọk mme m’eboho ke idʌñ America ndion adinyọọn adʌk mme saña-saña itie ke ntək idʌñ mfen. Akpa ini a-mi ñkekobbo akedo ke isua 2013 ke ukpeeb ñkpọ iba a-mi nkedʌkkọ ke nduyịdde ke ufọkñwed Harvard Business School ke USA mme Oxford Business School ke UK. Mmenịm auñwaña daña ami ñkedịkke idaha ami ñkekobbo daña a-pastor adoho awo abre mbre ukada atʌññọ aditañ ikọ mbaña “ndumʌmmọ ubọk” (Connecting the dots) ke afịd itie se ekekaa esuan etob ufehe nduba ukada.

*Idahaami mmem-ñkan afịd usʌñ se ifiọk ami akpeñwaña awo ado adibakka ikọ ami nsịn ke ikpehe iba; ekotto CONNECTING (Ndumʌmmọ) mme DOTS (ubọk). Ke-ntodo nsido ndumʌmmọ? Nsinyʌñ ido ubọk?

*Ndumʌmmọ ami afịd ndufo ediọñọke anyʌñ awuọñọ adiben nyịd, adidian, adiduyịdde, adidudianna, mme ekpebo adikoono ñkpọ iba mme awakka akan ado mbono keed ke ntak akikere mme uduak. Nte uwʌdñkpọ, afo umauyịd idʌk awaya ikañ uto (Yamaha Generator) mmasịñ unọ-ikañ a-kewuọ (lampholder) ukama-ekpemme -ikañ mme (bulb) ekpemme ikañ, se afo ayem ado ikañ idektrik. Mme ñkpọ inaañ ami keed-keed ke idem ammọ, edoñoke waya ikañ, mmasịñ unọ ikañ, ukama-ekpemme ikañ mme ekpemme ikañ idibaha ufọn unọ fien. Mmekere ke mmesio nsịbidi ke mbuumo ado. Ke ntodo afo amekeme adibịb mbo nsido (dots) mme ubọk; Mme ubọk ami anie ukpʌhọde keene nsio-nsio utọ utom ke mme nsio-nsio eboho. Awed mbʌk nduññọ mme awo bodis aduññọke ñkpọ (dots) mme ubọk akeme adido mme ñkeñe ikọ mme ñkpọ setañ akpebaha nte iwanake ñkpọ mme emọ-emọ ado ke adinekke nse, ammọ edo ñkpọ siben awo iwọd akpanikọ ke nduññọ.

*Mbon ndubehe ubọọb ikpọ ñkpọ, ndumʌmmọ ubọk ado ata akpan ñkpọ ke atu ñkpoon ñkpọ sebọọb, nte Dakada Towers mme International Worship Centre ke Uyo mme nnyọọñ-ñkan-afịd ufọk ke ededimbod ke Dubai ami mbon ukaisañ udia uwem ke mmudiọn-mudiọn eseehe etoho afịd ededimbod eka ekese. Adinam ñkpọ ke udʌkafịm ke afịm adikpon anie ndək tutu awo ikanna imʌm iwuod aba sia mekama utom ado edidikoono mme ubọk eduyịdde anye akan daña akpedo ke usʌn awo idikikedeke ami anamma nnọ AI (ifiọk ukwaK) awuọ amana ami adoho akammba ñkpọ ndịk anọ mme adad usʌñ ke mbre ukada mme m’dadusʌñ ke unam ndubehe ke afịd ededimbod.

*Ke ntodo kọfnọ mme me’dadusʌñ ke mbre ukada ekpekan die enam ndumʌmmọ ubọk? Nsoo ido mme ñkpọ-anieñe-ubọk ke Akwa Ibom ami ukada abịhi idʌk idi aduakka adidimʌm nduyịdde, nsinyʌñ ido ufọn? Mme usʌk ñkpọ ami ke nnyịn idiidʌk ika ñkpọñ. Ado mbemiso ami ndakka, diọñọ ate:

1. Akpon-ubom mme ñkịt-keyen ñkpọ se ukaada mme menam ndubehe ekan adinam asịne akammba-akammba ke ukeme adimọọnọ ami adadusʌñ aniehe adisaad mme aniehieñe-ubọk-ñkpọ ado ke idʌñ ammọ mme ifiọk adiduyịdde ammọ.

2. Eyịghe ibaha sia umiañ anieñe-ubọk-ñkpọ mmọ-asịppe ke afịd isọñ Akwa Ibom – esʌk ebed, enyʌñ esʌk eyem daña nnen-nnen adad usʌñ, ifiọk mme ndañkịt ifiọk se imʌm ammọ iduyịdde nnọ-ọ ufodo sted nnyịn mme mbon awo.

3. Mme ubọk mmọ-abaña kpa ke etək ndubehe mfo adoho ekpenam nnọ edumʌmmọ, akeme adinam nnọ ekan enam ikpọ ñkpọ awo idikinamma akpa.

*Anietie Usen, ado awo abọhọ umiañ ñwed itoodo ke uwed mbʌk, awed ñwed ke anye ado mme adadusʌñ ke ifiọk unaña ñkpọ atuawo; amaana ado Fellow of The Nigerian Institute Of Management [FNIM] & Fellow, Association of Corporate Governance Professionals of Nigeria [FACGPN].