IBIBIO VERSION: with Ini Mbebeng
~~~~~~~~~~~~~~
THE UMO ENO ARISE AGENDA
A Glimpse At The Agric Sector
~~~~~~~~~~~~~~
By Anietie Usen
~~~~~~~~~~~~~~
Kọfnọ-emekke (governor -elect) ke akpanikọ anekke ama utom-iñwañ eti-eti tutu akewuọ ndaha se anye aduak adinam ñkpọ anye akoodo “Uyʌdukabba-nnọ-afọn ke Utọ-iñwañ” (Agricultural Revolution). Idoho nte anye anyʌñ aneem inua ñkaña; ntak ado ke anye ke esịd akpanikọ akịd ke utom-iñwan ami ado nsọñudua ñkpọ awo idinekkeke ise ñkpọ ibaña dion ke idʌñ Nigeria. Ke afịd anyan ini afiọñ duobenaañ anye akenamma ntọd mme usuan etob ufehe nduba ke adido ada-ukada, ñkpọ anye akemaha aditañ afịd ini ke mme ikọ amọ akeseabaña mme afịd umiañ ufọn adọñọke ke afañ utọ-iñwañ ami.
Ke aditañ ke mmeimem usʌñ, Umo Eno anie akammba uduak anọ utọ-iñwañ. Se anye anie ke akikede ke ARISE AGENDA ado utọ nsịn ifịk mme adisịn akpoho ke utọ-iñwan ke utọ usʌñ Sted ami idikịtte akpa.
“Tʌññọ ke mfọọn obod Itu ben kewuọ una-isọñ abaha ke Etinan utọ-iñwan ayasịppe ke isọñ Akwa Ibom. Ufa ñkpọ ayaaba ke utọ-iñwañ. Ke itie unịm akʌk ekotto FADAMA Microfinance Bank, metọiñwañ nnyịn eyaekan ebọ ewọọd akpoho ke idem ammọ nnọ adiiñwam utọ-iñwañ adikịt unen ayọhọ-ayọhọ ke afịd ikpehe” Se anye aketañ adodo ke ata akpọsọñ uyio ke Etịm Ekpo. Nyaatañ se ” adikịt unen ayọhọ-ayọhọ ke afịd ikpehe” awuọñọ ke iso.
Ke Abak, anye amatoiyo akpakʌb atu awo ke idaha usuan etob amọ ate ke ekekoono ayob ke mme idʌñ ke Abak ekaa Malaysia umiañ isua ke edem; mme itie ami, mbon ukada Malaysia ekood (Eastern Region Of Nigeria, West Africa) Ikpehe idʌñ ukañ Usiak utịn ke Nigeria ke Usob-utịn Africa ke itie ubono ñkpọ ndise aditoiyo ñkpọ esed ke utom utọ-iñwañ ammọ. Mfịn ami, Malaysia edo anam-iba ke atu idʌñ sitem ayob isio adan ikan afịd ke ededimbod; mme ke adinam mbon isọñidʌn ammọ eyọhọke 600,000, mme isenawo 370,000 enie utom senam. Ado ndubehe anọ mbon ntǝk utọ-iñwañ ewakka ekan 300,000 enieñeke isọñ utọ-iñwañ akpoono ayọhọ ñkpọ nte acres Ikie (100 Acres)
Adan ayob, eboho kedo ñwuọ nda ñkpọ ke atu ñkpọ ndidia ke Akwa Ibom, ayedo ñkpọ sikama iñweek uyem akʌk ke idʌñ Malaysia, anamma nnọ Malaysia enie iñyene ekpon ekewuọ ayọhọ edịb-me-ition (25th) ke atu idʌñ senie inyene iwuọ ida ke ededimbod. Ke isua 2020 ikpọọñ, Malaysia emaenyam adan ayob enọ idʌñ mfen ado ayọhọ bidiọn dollas duob ($10 billion). ARISE AGENDA aduak adidubọiyọ Malaysia (ke utom iñwan ayob) ami ekedibọhọ ayob ke Akwa Ibom State enyọñ.
Afịd akañ iba, ke idaha isañ adidọkkọ mme awo nnyʌñ nsuan etob ufehe nduba amọ, Pastor Umo Eno anam adiyok adikise ñkpon ñkan afịd iñwañ ayob ke Nigeria, Dakkada Global Oil Palm Company ekeseehe ediọñọ nte Akwa Palms, adoho aba ke isọñ akponno ayọhọ 300,000 hectres ke isọñ ntǝk ikpehe ukada ita – Esit Eket, Mbo mme Uruefong Uruko; mme ibad ayob 200,000, amaana anie ukeme aditọ nsek mkpʌk ayob 300,000. Nte akammba adad usʌñ anye akedoho ke (Agric Investments) ndubehe utọ-iñwañ a-sted ami mme atie-iwuod akpokodo ke Ibom Fadama Microfinance Bank, Pastor Umo Eno mme ARISE AGENDA amọ eda ke ukod adinam ata ñkpọ ke utọ-iñwañ nsịn ke ufọn asted ami mme idʌñ Nigeria.
ARISE AGENDA ayem adidad mfọnọ-ñkpọ eniehe ke utom utọ-iñwañ ke sted ami nsịn ke adinam na-ato-ke-ndo anye asio akʌk ke adudu. Ekweeñe usʌñ daña ebiidian ubọk mme mbon ikpehe unam mme utom mfen ke afañ ami. Utọ utom utọ-iñwañ ami ARISE AGENDA akedeke adiido ñkpọ ndise mme ñkpọ s’idiben isenawo idʌk idi; mme itie idʌñ ke mme akpa iñwañ ado, itie uneeñe idem afịd eyaebaña.
Ke usen afiọñ inaañ ke afiọñ ita ke isua 2023, Umo Eno akedọkkọ mbon ñwed ñkpọ-ntịppe THISDAY NEWSPAPERS idaha ekebịppe anye mbuume iso-m’iso ate “Nnyịn ke sted ami ido mbon iñwañ. Iya-iben mfọn anyịn iniehe ikan mbon mfen do inam ukeme nnyịn ke afañ ami adakka ada aka anyan. Eyaenekke enọ ibededem ke ndubehe utọ-iñwañ ke ntak anye adinam nnọ utom aba mme ikpọ udodo siba ke adikama anye nyem akpoho.
Nkpọñ nya-nekke nse afịd nduyịdde ufọn abaha ke utem ayob nsio adan daña ARISE AGENDA aduak adinam.
Translator: Ini Mbebeng
